Al vroeg in de kerkgeschiedenis heeft de christelijke kerk Jezus van Nazareth op een voetstuk geplaatst. Men is hem gaan aanbidden als God met als gevolg dat wij voor onszelf de weg afsnijden om werkelijk ‘als Jezus’ in deze wereld te zijn (1 Johannes 4:17). Zolang wij Jezus op een goddelijk voetstuk plaatsen en wij beneden blijven staan en naar hem opzien als de Middelaar tussen God en mens die we moeten aanbidden, zullen we zelf nooit de weg kunnen gaan die Jezus ons heeft geopenbaard. De weg van geloof en bekering die leidt tot onze rechtvaardiging (wedergeboorte) en de verheerlijking van ons lichaam (Romeinen 8:30).
Het is niet mijn bedoeling om Jezus van zijn voetstuk te halen, maar wel om de mens naast Jezus op hetzelfde voetstuk te plaatsen. Ik zie Jezus overigens nog steeds als een mens van goddelijke komaf, maar hetzelfde geldt voor ieder ander mens. Ieder mens is door Gods Geest verwekt met als doel om na de geboorte uit (vrucht)water uit de Geest geboren te worden. Waren we niet door de Geest verwekt, dan zou de geboorte uit de Geest voor niemand mogelijk zijn geweest.
Allereerst bedient God zich niet van magische wonderen om zijn Masterplan tot voltooiing te brengen. Als dat zo zou zijn, dan had God veel eerder in kunnen grijpen om een einde te maken aan al het lijden op deze wereld. Nee, God staat niet boven zijn eigen (natuur-)wetten. God kan zijn eigen Woord niet breken. God werkt dan ook door natuurlijke – en daarom ook door menselijke – processen heen. Dat was de reden dat Jezus van Nazareth pas geboren werd op het moment dat er sprake was van de volheid des tijds (Markus 1:15; Efeziërs 1:10; Galaten 4:4). Om dezelfde reden kunnen we het scheppingsverhaal ook niet letterlijk opvatten, alsof de schepping op een magische manier, door een aantal toverwoorden, tot stand zou zijn gekomen. Maar dat terzijde.
Het dogma dat Jezus uit de maagd Maria geboren zou zijn, hetgeen een magisch wonder zou zijn geweest, wijzen we dan ook af. Daar zijn ook goede argumenten voor, waar ik er in dit artikel een aantal van wil noemen. Zo wil ik wijzen op de discrepantie tussen twee Bijbelgedeelten die over Jezus gaan. Enerzijds de aankondiging van zijn geboorte door een engel die aan Maria verschijnt en anderzijds over de twaalfjarige Jezus die door zijn ouders vermist wordt.
“En de engel antwoordde en zeide tot Maria: De Heilige Geest zal over u komen en de kracht des Allerhoogsten zal u overschaduwen; daarom zal ook het heilige, dat verwekt wordt, Zoon Gods genoemd worden.” (Lukas 1:35)
Er is een engel verschenen aan Maria, die haar zou hebben verteld dat ze door een bovennatuurlijk wonder zwanger zou worden van de langverwachte Messias, die de Zoon van God genoemd zal worden. Probeer je eens in te denken wat voor indruk dit op een jong meisje gehad zal hebben. Te meer als ze later ineens – zonder gemeenschap met een man te hebben gehad – echt zwanger zou zijn geraakt van Jezus, waardoor de droom met de engel dus zonder enige twijfel voor haar waar geweest zou zijn. Zou je ooit in je leven nog vergeten dat jij door de kracht van de Allerhoogste (door God zelf!) zwanger bent geraakt van de langverwachte Messias en de Zoon van God hebt gebaard? Nee, dat vergeet je je hele leven niet meer!
Maar dan… Jezus gaat met zijn ouders naar Jeruzalem en raakt zoek. Na drie dagen vinden ze hem eindelijk.
“En toen zij hem zagen, stonden zij versteld en zijn moeder zeide tot hem: Kind, waarom heb je ons dit aangedaan? Zie, je vader en ik zoeken je met smart! En hij zeide tot hen: Waarom hebt u naar mij gezocht? Wist u niet, dat ik bezig moet zijn met de dingen van mijn Vader? en zij begrepen het woord niet, dat hij tot hen sprak.” (Lukas 2:48-50).
Hoe is het mogelijk dat als er een engel aan je verschenen is die iets onmogelijks heeft verteld, hetgeen later toch is gebeurd, waardoor je met 100% zekerheid weet en dit nooit meer zal vergeten dat jouw kind de langverwachte Messias – de Zoon van God – is, maar dat je je zoon niet begrijpt, als hij zegt dat hij met de dingen van zijn Vader bezig moet zijn?
Hier klopt iets niet. Er moet hier sprake zijn van een misvatting. Het kan zijn dat we het gedeelte over de maagdelijke geboorte te letterlijk lezen, doordat we geen rekening houden met het literaire genre waarvan de auteur zich heeft bediend. Een andere verklaring zou kunnen zijn, dat dit gedeelte later is ingevoegd om te benadrukken dat Jezus een heel bijzondere rabbi geweest is. De term ‘geboren uit een maagd’ werd in die tijd overigens wel vaker gebruikt voor rabbi’s die een hoog aanzien genoten. Verder wordt er in Jesaja gesproken over een ‘jonge vrouw’ (Jesaja 7:14) en niet over een maagd. De tegenstanders van Jezus suggereren dat hij uit hoererij geboren zou zijn, hetgeen niet wordt weersproken door Jezus (Johannes 8:41). Blijkbaar stond Jezus bekend als iemand die buiten het huwelijk verwekt was.
Als de bovennatuurlijke geboorte van Jezus werkelijk zou hebben plaatsgevonden, dan had daar in de brieven van Paulus toch ook wel wat over hebben gestaan. Zeker op het moment dat hij verantwoording voor Agrippa heeft afgelegd over Jezus en de boodschap die hij verkondigde (Handelingen 26). Paulus lijkt eerder het tegenovergestelde te beweren. Zo schrijft hij in de brief aan de Romeinen dat Jezus naar het vlees geboren is uit het zaad van David (Romeinen 1:3). De genealogieën in Matteüs en Lukas vertellen ons dan ook dat Jezus via Jozef in de mannelijke lijn afstamde van koning David. Verder schrijft Paulus dat Jezus gezonden was ‘in het vlees aan de zonde gelijk’. De gedachte dat de ‘natuur’ van Jezus zonder zonde moest zijn en dat hij daarom door de heilige Geest verwekt zou zijn, vinden we bij Paulus nergens terug. Tot slot is de maagdelijke geboorte van Jezus door vooraanstaande protestantse en katholieke theologen bekritiseerd (o.a. door H. Berkhof en J. Ratzinger).
Al met al, genoeg redenen om aan te nemen dat Jezus uit een natuurlijke vader en moeder is geboren. Jezus is niet als een heilige geboren. Hij moest ons mensen werkelijk in alles gelijk geworden (Hebreeën 2:17). Hij heeft gehoorzaamheid moeten leren (Hebreeën 5:8) en Jezus moest zelf ook tot wedergeboorte komen (Matteüs 19:28). Jezus noemt zijn volgelingen zijn broers (Matteüs 12:50; Markus 3:34) en wordt door Paulus de eerstgeborene onder vele broederen genoemd (Romeinen 8:29).
Als we ervan uit gaan dat Jezus een mens is geweest, zoals wij dan is hij niet de Middelaar tussen God en mens geweest, zoals door de christelijke kerk eeuwenlang is voorgesteld. Een Middelaar die, vanwege de zondige natuur van de mens, zelf God geweest moest zijn en daarom ook zelf per definitie zonder zonde geweest moet zijn. De visie op de erfzonde, die hiermee samenkomt, klopt dan ook niet. Christus, het Licht uit Genesis 1:3, is de Middelaar tussen God en mensen. Christus in ons is de hoop op heerlijkheid en niet Jezus in ons. Jezus heeft ons de Christus geopenbaard en daar was een maagdelijke geboorte niet voor nodig. Het mysterie van Christus is zoveel groter en omvangrijker dan de persoon Jezus van Nazareth.
De reden dat Paulus toch zo hoog opgeeft van Jezus, heeft te maken met het feit dat het lichaam van vlees en bloed van Jezus tot verheerlijking is gekomen. Als dit voor Jezus, als mens van vlees en bloed, mogelijk was, dan is dit voor ieder mens van vlees en bloed mogelijk! Deze zienswijze sluit veel meer aan bij wat Paulus allemaal schrijft in zijn brieven.
Jezus was de eerstgeborene onder vele broederen. Hij heeft als eersteling de weg tot de Vader geopend (1 Korintiërs 15:20; Hebreeën 10:20). Een weg die wij ook mogen en kunnen bewandelen. Niet een weg die God vanwege onze zonden gesloten zou hebben, maar een weg die vanaf alle eeuwen en alle geslachten verborgen was geweest (Kolossenzen 1:26,27). Jezus kwam om het mysterie Christus in ons te openbaren, zodat wij als mens van vlees en bloed bevrijd zouden worden van de slavernij, het juk van de zonde.
Jezus is ons als oudste broer voorgegaan op deze Weg. We mogen hem bijzonder dankbaar zijn. We mogen hem zelfs eren voor wat hij als broer voor ons heeft gedaan, maar we hoeven hem niet te aanbidden. Wij zijn net zo Christus, als Jezus van Nazareth. Hij is al tot een verheerlijkt lichaam gekomen. En ook wij kunnen deze Weg bewandelen via de rechtvaardiging (onze wedergeboorte) naar de verheerlijking van ons fysieke lichaam.
Tot slot nog een verwijzing naar 1 Johannes 4:2,3.
“Hieraan onderkent gij de Geest Gods: iedere geest, die belijdt, dat Jezus Christus in het vlees gekomen is, is uit God; en iedere geest, die Jezus niet belijdt, is niet uit God.“
Johannes heeft het hier over Jezus van Nazareth die als de Christus in het vlees is gekomen. Bij het begrip ‘vlees’ gaat het niet om de lichamelijke verschijning (soma), maar om het zogenoemde ‘lichaam der zonde’ (sarx). Jezus moest juist in het zondige (lees: doel-missende) vlees geboren worden. Mensen die dat ontkennen, ontkennen dat de Christus zich incarneert in het vleselijke bestaan, dat aan de vloek van zonde en dood onderworpen is. Als Jezus een incarnatie van de Christus (Gods Geest) is, dan geldt dat voor alle mensen. Daarom is Christus in ons de hoop op heerlijkheid voor alle mensen! De reden waarom christenen zoveel waarde hechten aan de maagdelijke geboorte, namelijk dat hij vrij van de zonde moest zijn, om ons ervan te kunnen verlossen, staat haaks op wat Johannes hier zegt. Johannes noemt het de geest van de antichrist die ontkent dat Jezus werkelijk in het zondige vlees is gekomen. Het gaat in tegen de openbaring van Christus, die in en door de hele schepping heen zichtbaar wordt.
“Christus is het beeld van de onzichtbare God, de eerstgeborene der ganse schepping, want in Christus zijn alle dingen geschapen, die in de hemelen en die op de aarde zijn, de zichtbare en de onzichtbare, hetzij tronen, hetzij heerschappijen, hetzij overheden, hetzij machten; alle dingen zijn door Christus en tot Christus geschapen; en Christus is voor alles en alle dingen hebben hun bestaan in Christus.” (Kolossenzen 1:15-17)
Deze Christus heeft Jezus van Nazareth ons geopenbaard. De sterke focus op de persoon van Jezus gaat volledig ten koste van de Christus, waar het in het evangelie van het koninkrijk om draait.
Hieronder de weblinks naar een driedelige Bijbelstudie serie van Ed Meenderink over de maagdelijke geboorte van Jezus.
Deel 1 – Deel 2 – Deel 3
Zou je door willen praten over de inhoud van dit artikel?
Schroom dan niet en neem contact met ons op.
Klik hier als je je wilt abonneren op onze Blog / Infomail.
Vond je dit artikel de moeite waard om te lezen, overweeg dan een kleine financiële bijdrage. Het rekeningnummer is NL94 ASNB 0932 1927 50 t.n.v. P. Overduin.