Een Bijbelse weerlegging van ‘verzoening door voldoening’

De laatste tijd zijn er op Cvandaag meerdere artikelen verschenen waarin er een pleidooi gevoerd werd voor het evangelie van vergeving van zonden, ook wel ‘verzoening door voldoening’ genoemd. Zowel vanuit de kerkelijk-traditionele hoek als uit de evangelisch-charismatische hoek. Dr. Gert A. van den Brink, Dr. Wim Dekker, Dr. Teun van der Leer, Prof. Dr. Willem J. Ouweneel en Martin Koornstra, om een paar klinkende namen te noemen. Laatstgenoemde spreekt overigens niet van ‘verzoening door voldoening’, maar wel van het ‘evangelie van redding’, waarbij vergeving van zonden op grond van het kruis de kern vormt.

Wie zou er tegen al deze doctoren in de theologie wat durven in te brengen? Toch is het dat wat ik met dit artikel ga doen. Mijn vraag is of de zogenoemde ‘satisfactieleer’ werkelijk zo Bijbels is als deze hooggeleerde heren doen vermoeden. Beredeneerd vanuit de menselijke gerechtigheid klinkt het inderdaad heel aannemelijk, maar waarom roept Jezus ons op om de gerechtigheid van het koninkrijk te zoeken (Matteüs 6:33)? Dat is blijkbaar een andere vorm van gerechtigheid dan die wij als mensen nastreven en voor onszelf en anderen hanteren. De gerechtigheid van de mens is gebaseerd op de kennis van goed en kwaad. Deze vorm van gerechtigheid zien we terug in het oude verbond, waarbinnen de wet van Mozes een belangrijke rol speelt (oog om oog, tand om tand). Hield men zich niet aan de wet, dan moest er op één of andere manier genoegdoening plaatsvinden. De persoon die de wet had overtreden moest gestraft worden, maar in sommige gevallen kon een zondoffer uitkomst bieden. In dat geval was er sprake van ‘verzoening door voldoening’. En omdat er een bok of een stier werd geofferd als zondoffer kun je ook spreken van ‘plaatsvervanging’. Dankzij dit wettische systeem was er sprake van gerechtigheid van de wet. Door Jezus als zondoffer te zien die op grond van de wet plaatsvervangend voor onze verzoening gekruisigd zou zijn, is er nog steeds sprake van gerechtigheid van de wet. Wat Paulus daarover schrijft in Galaten 5:4 zou genoeg reden moeten zijn om deze zienswijze los te laten.

Om vermenging met het oude verbond te voorkomen werd Jezus het ‘Lam van God’ genoemd (geen bok of stier), verwijzend naar het paaslam dat bij de uittocht uit Egypte geslacht werd. Bij deze uittocht speelde verzoening in de juridische zin van betaling voor een schuld als gevolg van het overtreden van een wet geen rol. Het oude verbond vormt een schaduwbeeld van de mensheid die – door de kennis van goed en kwaad op een oneigenlijke manier te gebruiken – naar het vlees wandelt. Het oude verbond is geen voorloper van het nieuwe verbond, maar een tuchtmeester (leermeester) tot Christus, die ons het nieuwe verbond heeft geopenbaard (Galaten 3:24).

Laten we – voordat we verder gaan – vaststellen dat het kruis de grootste manifestatie van goddelijke vergeving ooit is geweest. “Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen?!” was de uitroep van Jezus na zoveel menselijk onrecht. Menselijke gerechtigheid zou om vergelding vragen; Jezus toonde hier echter de gerechtigheid van het koninkrijk. De vraag die beantwoord moet worden, is: was deze vergeving er dankzij het kruis of ondanks het kruis? Om deze vraag te beantwoorden zullen we moeten kijken naar wat het woord vergeving (Grieks: aphesis) nu werkelijk betekent. De primaire betekenis is: loslating of vrijlating uit slavernij of gevangenschap. Met deze betekenis vinden we het Griekse woord ‘aphesis’ twee keer terug in Lukas 4:18,19, waarbij het om vrijlating uit de gevangenis gaat. Nu kan het vergeven van iemand figuurlijk gezien ook tot ‘vrijlating uit gevangenschap’ leiden; in de zin van bevrijding van de last van schuld en schaamte. In deze betekenis wordt het woord ‘aphesis’ in Matteüs 18:21 gebruikt.

“Toen kwam Petrus bij Hem en zeide: Here, hoeveel maal zal mijn broeder tegen mij zondigen en moet ik hem vergeven? Tot zevenmaal toe? Jezus zeide tot hem: Ik zeg u, niet tot zevenmaal toe, maar tot zeventig maal zevenmaal.” (Matteüs 18:21,22)

Daarna legt Jezus het principe van ‘aphesis’ uit door een verhaal te vertellen. Een man had een enorme schuld en kon die niet betalen. Hij smeekte om tijd om de schuld te betalen. Toen zei Jezus dat de schuld hem vergeven (aphesis) werd.

“De heer van die slaaf kreeg medelijden met hem en hij liet hem vrij en schold hem de schuld kwijt (aphesis!).” (Matteüs 18:27)

Vergeving (aphesis) betekent hier: vrijgesproken worden van schuld, zonder dat ervoor betaald wordt. Dat is de essentie van goddelijke vergeving. Die vergeving is er niet dankzij, maar ondanks het kruis! En Jezus heeft ons aan het kruis laten zien dat deze vergeving zelfs voor de grootste misdadigers beschikbaar is.

Paulus benadrukt dit principe van vergeving zonder betaling (voldoening) in Kolossenzen 2:13,14.

“Ook u heeft Hij levend gemaakt met Hem, toen Hij ons al onze overtredingen kwijtschold, door het bewijsstuk uit te wissen, dat door zijn inzettingen tegen ons getuigde en ons bedreigde. En dat heeft Hij weggedaan door het aan het kruis te nagelen.“

Onze overtredingen worden ons kwijtgescholden (vergeven) niet doordat Jezus er plaatsvervangend voor zou zijn gestraft, maar doordat het bewijsstuk (het register van onze misstappen) werd uitgewist. Het kwijtschelden van schuld is iets anders dan dat Jezus plaatsvervangend als een zondoffer voor onze zonden betaald zou hebben. Schuld wordt of betaald of kwijtgescholden, het is één van twee. Plaatselijke strafvervanging (penal substitution) is niet Bijbels, het staat haaks op wat goddelijke vergeving (aphesis) werkelijk inhoudt. De Waarheid die Jezus ons aan het kruis heeft willen openbaren is dat God geen register van onze misstanden bijhoudt. Dat doen de zogenoemde ‘overheden en machten’, die ons aanklagen en juist zij worden door de openbaring van Jezus aan het kruis ontwapend (Kolossenzen 2:15).

De kruisiging van Jezus vormt een schaduwbeeld van het Lam van God dat sinds de grondlegging der wereld is geslacht (Openbaring 13:8). Dat betekent dat wat Jezus aan het kruis heeft geopenbaard al sinds de grondlegging der wereld een feit is. God heeft nooit een register van onze misstappen (‘zonden’) bijgehouden. Het zogenaamde (juridische) probleem van onze misstappen was al opgelost voordat de misstappen werden gemaakt. Elders in zijn brieven is Paulus daar glashelder over:

“Hij heeft ons gered en geroepen tot een heilig leven – niet vanwege iets wat wij gedaan hebben, maar vanwege zijn eigen doel en genade. Deze genade is ons in Christus Jezus gegeven voor het begin van de tijd, maar zij is nu verklaard door de verschijning van onze Heiland, Christus Jezus, die de dood heeft vernietigd en door het evangelie leven en onsterfelijkheid aan het licht heeft gebracht.” (2 Timoteüs 1:9,10; vertaald vanuit de NIV)

We werden voordat de tijd begon gered door de genade die Jezus ons aan het kruis heeft geopenbaard. God stuurde Jezus naar de aarde gedurende de tijd om ons te openbaren wat Hij vóór de tijd al had voltooid! Dat betekent dat God alle misstappen al vergeven (kwijtgescholden) had voordat de tijd begon. Met andere woorden, God had het probleem al opgelost voordat het probleem ooit bestond. De ‘gevallen’ mens kon het echter niet weten zonder de openbaring van Jezus aan het kruis.

Aan het kruis vond dus geen ‘verzoening door voldoening’ plaats, maar werd Gods vrijspraak zonder betaling, die al vanaf de grondlegging der wereld een feit is, geopenbaard.

“Wat zullen wij dan zeggen? Mogen wij bij de zonde blijven, opdat de genade toeneme? Volstrekt niet! Immers, hoe zullen wij, die der zonde gestorven zijn, daarin nog leven?” (Romeinen 6:1,2)

Zou je door willen praten over de inhoud van dit artikel?
Schroom dan niet en neem contact met ons op.

Klik hier als je je wilt abonneren op onze Blog / Infomail.

Vond je dit artikel de moeite waard om te lezen, overweeg dan een kleine financiële bijdrage. Het rekeningnummer is NL94 ASNB 0932 1927 50 t.n.v. P. Overduin.